Nowy Dwór Mazowiecki

Treść strony

Twierdza Modlin z(nad) wody

Nadrzeczny spacer rozpoczynamy przy Bramie Ostrołęckiej (zjazd z ul. Ledóchowskiego w ul. Kalenkiewicza – dawną Obwodową). Obronna brama wzniesiona w 1836 r. była jedną z sześciu miejsc kontrolowanej komunikacji do i z Twierdzy. Komunikacja ta realizowana była przelotnią i mostem zwodzonym nad fosą poprzedzającą bramę (od strony ul. Mieszka I). Na początku XX w. w bramie została wybity dodatkowy otwór, przez który przebiegały tory kolejki wąskotorowej prowadzącej ze stacji kolejowej w Modlinie do zakładu produkującego beton na potrzeby rozbudowy twierdzy. Od strony wewnętrznej wygląd bramy nie jest tak surowy, jak na zewnątrz i wykazuje cechy architektury klasycystycznej. Nad wjazdami umieszczono trzy półkoliste duże okna, a pierwotna przelotnia ujęta jest parą pilastrów jońskich zwieńczonych kapitelami, na których spoczywa belkowanie z tryglifami. Od strony rzeki na zewnątrz i wewnątrz brama jest broniona murem Carnota biegnącym wzdłuż brzegu Narwi. Nazwę nadali bramie Rosjanie na pamiątkę swego zwycięstwa nad armią polską w maju 1831 r. (w czasie Powstania Listopadowego 1830-1831). Mimo, że po odzyskaniu niepodległości zmieniano rosyjskie nazwy obiektów na polskie, brama zachowała swoje pierwotne nazewnictwo.

  • -
    Zdjęcie z "PROJEKTU 640" Damiana Ochtabińskiego

Zmierzamy w kierunku mostu na Wiśle w ciągu drogi ekspresowej S7. Po prawej mijamy symboliczną kotwicę. Upamiętnia ona I Port Marynarki Wojennej, który znajdował się na drugim brzegu rzeki Narew (obecnie znajduje się tam Marina Modlin). Port w tym miejscu powstał tak naprawdę jeszcze w XIX w. Z tego okresu pochodzi część budynków. 29 listopada 1918 r. na mocy dekretu Naczelnego Wodza - Józefa Piłsudskiego została utworzona Polska Marynarka Wojenna. Ze względu na dogodne położenie w widłach Wisły i Narwi zorganizowano ją w Modlinie. Wyposażenie techniczne i gospodarcze portu było bardzo skromne. Mieściła się tu tylko stocznia z podręcznymi warsztatami. Mimo to przeprowadzono tu wiele remontów jednostek rzecznych, zatopionych podczas I wojny światowej. Jednocześnie prowadzono prace nad przystosowaniem remontowanych jednostek do działań wojennych. 

  • -

Chwilę później – dawna stacja gołębi pocztowych. Pochodzi z poł. XIX w. Charakterystyczny, kwadratowy budynek znajduje się na podwyższeniu między Bramą Ostrołęcką a koszarami. Metalowe wsporniki szynowe w obrębie gzymsów stanowiły podstawę pod klatki dla gołębi. Obiekt jest w rękach prywatnych. Co ciekawe, gołębie pocztowe z Twierdzy Modlin są przodkami utytułowanych ptaków z Podlasia, które reprezentowały Polskę na Mistrzostwach Świata Gołębi Młodych w Republice Południowej Afryki. 

  • -
    fot. Damian Ochtabiński

Kolejny ciekawy obiekt na tej trasie to dawna elektrownia. Uruchomiona została w 1924 r. przez Batalion Elektrotechniczny stacjonujący w Nowym Dworze Mazowieckim przy ul. Paderewskiego. Zapewniała prąd nawet fortom oddalonym o 8 km.

Nad elektrownią góruje Wieża Biała. Wznosi się ona na wschodnim krańcu południowego skrzydła koszar (będziemy szli wzdłuż ich murów), 950 m od Wieży Czerwonej. W przeciwieństwie do Wieży Czerwonej, wieża ta została otynkowana i stąd jej popularna nazwa. Z posterunku obserwacyjnego na tej wieży obserwowano wnętrze dziedzińca koszarowego i meldowano o wszelkich nieprawidłowościach i odstępstwach od regulaminu obowiązującego wszystkich żołnierzy zamieszkujących budynek koszarowy. Wieża jest wysoka, od przyziemienia koszar do tarasu górnego liczy 29 m, a wraz z przybudówką 31,6 m. W nadbudowie ściany frontowej dolnego tarasu umieszczono sześć osi artyleryjskich skierowanych w stronę przedmościa nowodworskiego, natomiast od strony dziedzińca w nadbudowie znajdują się trzy pary okien. Dolny taras otoczony jest wysoką balustradą z cegły. W nadbudowie tarasu górnego o wysokości dwóch kondygnacji nie ma ozdobnych strzelnic kluczowych (jak w Wieży Czerwonej), są zwykłe otwory okienne wstawione w prostokątne i łukowe wnęki w elewacji zewnętrznej. Z obu tarasów wieży roztacza się widok na okolicę, w tym na oddalony budynek spichlerza i (zimą) okrągłą wieżę artyleryjską po drugiej stronie rzeki, zbudowaną w latach 70. XIX wieku, noszącą miano wieży św. Michała lub Michajłowskiej.

  • -

Dochodzimy do Kojca Meciszewskiego. W trakcie budowy koszar, na wschód od Wieży Czerwonej wzniesiono czterokondygnacyjną kaponierę z ponad 30 osiami artyleryjskimi i strzelnicami karabinowymi. Działobitnia zbudowana na planie wydłużonej litery U przylega w szyi do muru budynku koszarowego. Jej zadaniem była obrona skrzydeł budynku koszarowego po jego obu stronach.  Podczas działań wojennych w sierpniu 1915 roku na skutek ostrzału artyleryjskiego dwie górne kondygnacje zostały poważnie uszkodzone, a następnie rozebrane. Po odzyskaniu niepodległości kaponierze nadano imię płk. Meciszewskiego, budowniczego twierdzy z czasów Księstwa Warszawskiego. W okresie powojennym mieściło się tu kasyno żołnierskie. Na tarasie odbywały się imprezy taneczne i kulturalne, a od wyciętej z blachy sylwetki rycerza umieszczonej na tarasie pochodzi nazwa zwyczajowa tego miejsca - „pod Rycerzem”. 

Tuż obok widzimy Bramę Napoleona, prowadzącą na dziedziniec koszar. Pochodzi ona 1836 r. Jak każda z ośmiu koszarowych bram była pilnie strzeżona. Od wewnątrz znajdują się wartownie. Po prawej stronie bramy (stojąc do niej przodem), na skarpie można dojrzeć mur okalający tzw. spacerniak. W tej części koszar znajdował się areszt wojskowy.

Naprzeciwko nas - Spichlerz zbożowy zbudowany w 1844 r. u ujścia Narwi do Wisły. Zaprojektowany przez polskiego architekta Jana Jakuba Gaya był najpiękniejszym gmachem Królestwa Polskiego. Spichlerz, oprócz zadań magazynowych, mógł pełnić funkcje obronne, gdyż na pierwszej kondygnacji zaopatrzony został w otwory przystosowane do prowadzenia ognia zarówno artyleryjskiego, jak i z broni palnej. Rolę magazynu zbożowego pełnił do 1853 r., tj. do czasu odkupienia go przez ówczesne władze wojskowe od Banku Polskiego z przeznaczeniem na magazyn sprzętu saperskiego (temu celowi służył do września 1939 r.). Obiekt został zbombardowany przez hitlerowców we wrześniu 1939 r. Dziś, mimo zniszczeń (jedno skrzydło budynku nie istnieje), nadal robi niesamowite wrażenie. Często jest wykorzystywany jako plener filmowy. „Zagrał” m .in. rolę Zamku Horeszków w ekranizacji „Pana Tadeusza” Andrzeja Wajdy.

  • -

Schodzimy na ścieżkę poniżej Kojca. Droga od tego miejsca będzie już bardziej wymagająca. Po pewnym czasie naszym oczom ukaże się elewator – jeden z budynków dawnego ciągu aprowizacyjnego, a dziś terenu Fundacji Park Militarny Twierdzy Modlin. Widzimy pozostałości metalowej konstrukcji windy, od której pochodzi nazwa budynku. Żywność dla załogi Twierdzy Modlin spływała Bugiem i Narwią. Budynek, który widzimy to dwukondygnacyjna działobitnia w kształcie litery J. Nie rezygnując z funkcji obronnej, urządzono w nim elewator zbożowy i siłownię parową. Następne budynki (których nie widać z nad rzeki) to młyn, magazyn mąki i kaszy oraz piekarnia. Wszystko to razem tworzyło linię technologiczną służąca do wypieku pieczywa dla załogi twierdzy. W piekarni, korzystając z niektórych urządzeń pamiętających czasy rosyjskie, wypiekano smaczne pieczywo jeszcze do 1994 r.

  • -

W tym miejscu proponujemy zawrócić. 

Wytrwali (utworzy się duża pętla) spacer mogą skończyć, wchodząc na górę metalowymi schodami na wysokości Białych Bloków – zbudowanych dla polskich podoficerów w latach 30. XX w. (nazwa od koloru cegieł) lub docierając niemalże do samego mostu na Wiśle. Wówczas należy odbić w prawo (przy oczyszczalni).

Most drogowy przez Wisłę nosi imię Obrońców Modlina 1939 r.; znajduje się na granicy Nowego Dworu Mazowieckiego i gminy Zakroczym. Ma długość 530 m i szerokość prawie 30 m. Przez most przebiegają po dwa pasy ruchu samochodowego w obie strony i chodniki dla pieszych. Z przeprawy rozlega się wspaniały widok na Twierdzę Modlin i malowniczo położony Spichlerz oraz na ujście Narwi do Wisły. Projektantem mostu jest Witold Kaliński. Budowa została zakończona w 1990 r.

Zdecydowanie szybszym i bardziej przyjemnym sposobem na pokonanie tej trasy może być rejs widokowy katamaranem nowodworskiego WOPR (w sezonie) lub spływ kajakowy. Wybierając drogę wodną, mamy szansę odwiedzić jeszcze Wieżę Michałowską (przy moście na rzece Narew).

Pomocną mapę znajdziecie Państwo TU.

Kontakt

Urząd Miejski w Nowym Dworze Mazowieckim

ul. Zakroczymska 30 05-100 Nowy Dwór Mazowiecki
Tel. (22) 51-22-000, (22) 51-22-222
Fax (22) 51-22-101
sekretariat@nowydwormaz.pl

Pracuje w następujących godzinach: poniedziałek, wtorek, środa, czwartek, piątek: od godz. 8.00 do 16.00.

Urząd Stanu Cywilnego w Nowym Dworze Mazowieckim przyjmuje interesantów: w poniedziałki, wtorki, środy, czwartki i piątki w godz. 8:00-15:00.

Wydział Spraw Obywatelskich w Nowym Dworze Mazowieckim przyjmuje interesantów: w poniedziałki, wtorki, środy, czwartki i piątki w godz. 8:00-15:00.

[obiekt mapy] Lokalizacja Nowego Dworu Mazowieckiego na mapie

Newsletter