Rewizyta
Gościem najbliższego spotkania w cyklu „Więcej niż kino" będzie jeden z najwybitniejszych przedstawicieli kinematografii polskiej i światowej Krzysztof Zanussi. Rozmowę z naszym gościem przeprowadzi jak zwykle red. Stanisław Zawiśliński.
Podczas wieczoru obejrzymy film według scenariusza i w reżyserii Krzysztofa Zanussiego „Rewizyta” (rok produkcji 2009, gatunek: dramat, zdjęcia Dariusz Kuc, scenografia Joanna Macha). W rolach głównych: Maja Komorowska, Jan Nowicki, Daniel Olbrychski, Zbigniew Zapasiewicz, Tadeusz Bradecki, Małgorzata Zajączkowska, Stefan Szramek.
Film opowiada o dalszych losach bohaterów filmów Krzysztofa Zanussiego z lat siedemdziesiątych: „Życia rodzinnego" (1971), „Barw ochronnych" (1976) i „Constansu" (1980). Co się z nimi stało? Gdzie są? Jak przeżyli kilkadziesiąt lat, które dzielą nas od tamtych czasów? Film ma formę wywiadu przeprowadzanego współcześnie przez niedoszłego samobójcę, bohatera „Serca na dłoni” (2008), który na zalecenie terapeuty docieka czy życie ludzkie może być udane. Sceny wywiadu są zderzone z fragmentami filmów. Po latach ci sami aktorzy pojawiają się przed kamerą i odpowiadają na pytania mężczyzny.
Krzysztof Zanussi - polski reżyser filmowy i TV, scenarzysta, producent. Urodził się 17 czerwca 1939 roku w Warszawie. Jest wszechstronnie wykształcony – zanim zrobił dyplom na Wydziale Reżyserii w PWSFTViT w Łodzi (1966), ukończył fizykę na UW (1959) i filozofię na UJ (1962).
Jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej nagradzanych twórców polskich zagranicą, zdobywcą Złotego Lwa w Wenecji w 1984 roku. Jego kino jest głęboko autorskie – sam pisze scenariusze, realizując je w specyficznej, właściwej tyko sobie formie, często współpracuje z tymi samymi aktorami (Maja Komorowska, Zbigniew Zapasiewicz).
Już dyplomowy film telewizyjny Zanussiego – „Śmierć prowincjała” (1966) otrzymał nagrody na festiwalach w Wenecji, Mannheim i Valladolid (MFF Filmów Religijnych i Humanistycznych). Niemal każdy kolejny również zbierał nagrody zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Tuż po studiach reżyserskich zrealizował dwa filmy we współpracy scenariopisarskiej Edwarda Skórzewskiego – „Twarzą w twarz” (1967) i „Za ścianą” (1972, Grand Prix na MFF w San Remo). Kinowym debiutem Zanussiego był film „Struktura kryształu” (1969, nagrody na MFF w Valladolid, Colombo i Panamie), zrealizowany w charakterystycznej właśnie dla tego reżysera formie filmowego eseju.
Kino Zanussiego określa się jako „intelektualne” - reżyser zajmuje się głęboką, egzystencjalną tematyką, stawia wiele trudnych pytań, co nie czyni jego kina łatwego w odbiorze. Takie tez były jego kolejne filmy – „Życie rodzinne” (1971, Nagroda na MFF w Colombo, Chicago, Valladolid, Złota Kaczka), „Iluminacja” (1973, Grand Prix na MFF w Rawennie, Nagroda FIPRESCI oraz Nagroda Jury Ekumenicznego w Locarno, Nagroda Specjalna Jury na FPFF w Gdańsku), „Barwy ochronne” (1976, Grand Prix na FPFF w Gdańsku, Nagroda na MFF w Teheranie), czy „Spirala” (1978, Nagroda Jury Ekumenicznego w Cannes, Nagroda Dziennikarzy na FPFF w Gdyni, Nagroda za reżyserię na MFF w Panamie).
Mimo późniejszych sukcesów, z perspektywy czasu to właśnie filmy z lat 70-tych uważa się za najbardziej znaczące w twórczości reżysera. Zanussi stworzył w nich pewien specyficzny typ bohatera, postawionego przed moralnym wyborem. W pracy z aktorem dopuszczał improwizację („Iluminacja”, „Struktura kryształu”), co również czyniło granych przez nich bohaterów charakterystycznymi.
Od 1980 roku Zanussi pełni rolę kierownika artystycznego, a potem dyrektora Studia Filmowego „Tor”. Tam zrealizował zaliczane do nurtu Kina Moralnego Niepokoju filmy „Kontrakt” (wyróżnienie Katolickiego Biura Filmowego na MFF w Wenecji) i „Constans” (1980 Nagroda Specjalna Jury na FPFF w Gdańsku; Nagroda za reżyserię i Nagroda Jury Ekumenicznego w Cannes; Grand Prix na MFF w Panamie).
W latach 80-tych Zanussi pracował głównie zagranicą. W koprodukcji niemiecko-polsko-amerykańskiej zrealizował „Rok spokojnego słońca” (1984) – film, którym reżyser wywalczył sobie Złotego Lwa w Wenecji. Film nominowany był też do Złotego Globu w kategorii Najlepszy Film Obcojęzyczny. U schyłku lat 80-tych coraz częściej zaczyna pojawiać się w roli opiekuna, bądź kierownika artystycznego różnych filmowych projektów („Pożegnanie jesieni” Trelińskiego, „Podwójne życie Weroniki” 1991).
W 1990 zrealizował film biograficzny „Życie za życie. Maksymilian Kolbe”, dwa lata później z kolei, skrajnie odmiennie oceniane przez krytykę „Dotknięcie ręki” (1992). Rok 1995 to realizacja autobiograficznego „Cwału” z jedną z ulubionych aktorek Zanussiego - Mają Komorowską (Nagroda Specjalna Jury i Nagroda Dziennikarzy na FPFFw Gdyni, Nagroda na MFF w Tokio oraz na MFF Narodów Słowiańskich i Prawosławnych), zaś lata 1996/97 (i 2000) to realizacja telewizyjnego cyklu „Opowieści weekendowe”. W 1997 roku Zanussi zrealizował film „Brat naszego Boga”, powstały w oparciu o sztukę Karola Wojtyły.
W 2000 roku odnosi sukces nawiązującym do wcześniejszej „Spirali” dziełem „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” (Grand Prix MFF w Moskwie, Grand Prix i Nagroda Dziennikarzy FPFF w Gdyni, Orzeł dla najlepszego filmu, za najlepszy scenariusz i reżyserię, Złota Kaczka), którego w pewnym sensie kontynuacją jest nawiązujący także do „Iluminacji” film z 2002 roku „Suplement” (nagroda FIPRESCI w Moskwie).
W 2005 roku Zanussi wyreżyserował dobrze przyjęty przez krytykę film „Persona non grata” (Nagroda Jury FPFF w Gdyni, dwie nominacje do nagród Orła), jak również krótką etiudę „Czołgi”, powstałą w ramach cyklu TVP „Solidarność, solidarność...”, zrealizowanego z okazji rocznicy wydarzeń sierpnia’80. W 2007 wyreżyserował filmy "Czarne słońce" oraz "Klezmerzy w Niemczech". W 2008 roku stworzył czarna komedię "Serce na dłoni". Rok później wyreżyserował dramat "Rewizyta".
W ostatnich latach Zanussi często występuje w roli producenta (m.in. „Weiser” Wojciecha Marczewskiego, „Pręgi” Katarzyny Piekorz, „Tulipany”, „Julia wraca do domu” Agnieszki Holland, "Róża").
Wykładał w PWSFTViT w Łodzi oraz w National Film School w Wielkiej Brytanii. Krzysztof Zanussi pełnił i pełni po dziś dzień szereg ważnych funkcji kierowniczych, doradczych i instytucjonalnych, związanych z dziedziną filmu: jest członkiem Europejskiej Akademii Filmowej, w latach 1971-1983 był wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, od 1975-1977 przewodniczącym Rady Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych, a od 1987 roku jest członkiem Komitetu Kinematografii; w 1990 roku był wybrany na Prezydenta Federacji Europejskiej Realizatorów Audiowizualnych, od 1997 roku jest członkiem Papieskiej Akademii Sztuk Pięknych i Literatury, jest także konsultantem Komisji Pontyfikalnej do spraw Kultury w Watykanie.
W 1992 roku uzyskał tytuł profesora Uniwserytetu Śląskiego w Katowicach. Otrzymał tytuły doctora honoris causa Instytutu Sztuki Filmowej WGIK w Moskwie oraz uniwersytetów: w Mińsku, Bukareszcie, Sankt Petersburgu, Walencji oraz w Bułgarii.
Jest też laureatem szeregu nagród za całokształt twórczości i osiągnięcia w dziedzinie sztuki kinematograficznej, m.in. Nagrody im. Roberta Bressona, przyznanej przez Ministra Kultury Watykanu (wręczonej podczas MFF w Wenecji w 2003 roku), Nagrody za Całokształt Twórczości na MFF w Jerozolimie w 2002 roku, Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2000), Nagrody Przewodniczącego Komitetu Kinematografii dla producentów filmowych (1991), Nagrody Państwowej I stopnia (1984), Międzynarodowej Nagrody Filmowej „Lumiere” (1987), Nagrody III stopnia od Ministra Kultury i Sztuki (1971), medalu „Zasłużony Kulturze” (2005), oraz Odznaczenia Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury polskiej (1999). W 2010 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego.
W 1998 roku odsłonięto gwiazdę Zanussiego na ul. Piotrkowskiej w Łodzi, a w 2000 odcisnął swoją dłoń na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach. Wydał książki: „Rozmowy o filmie amatorskim” (1978), „Pora umierać” (1997), „Między jarmarkiem a salonem” (1999).
